مشخصات

کشور ایران
استان خراسان جنوبی
شهرستان قائنات
بخش مرکزی
جمعیت  ۴۲٬۳۲۳ نفر
مساحت ۷٬۶۰۱ کیلومتر مربع
زبان گفتار گویش قاینی
مذهب شیعه
ارتفاع از سطح دریا ۱۴۴۰ متر
شرایط آب و هوا سردسیر
پیش شماره تلفن ۰۵۶
شناسه ملی خودرو ایران۳۲ (ن)، ایران۵۲ (ص)
ره آورد زعفران، زرشک، آلو، جاجیم


قاین یا قائِن، یکی از شهرهای استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان قائنات در ایران و دومین شهر پر جمعیت خراسان جنوبی است . شهر قائن بین ۵۹درجه و ۱۲ دقیقه تا ۵۹درجه و ۱۴دقیقه طول شرقی و ۳۳درجه و ۴۲ دقیقه تا ۳۳درجه و ۴۵ دقیقه عرض شمالی واقع است. قاین بر روی دشتی هموار در ارتفاع ۱۴۴۰ متر از سطح دریا قرار داشته و فاصله آن از بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی ۱۰۵ کیلومتر است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۴۲٬۳۲۳ نفر بوده‌ است. این شهرستان به نام پایتخت زعفران جهان معروف است.
 

این شهرستان شامل بخش‌های زیر می‌ باشد:

 
بخش ها:
مرکزی، سده، نیمبلوک
 
شهرها:
خضری دشت بیاض، نیمبلوک، آرین شهر، اسفدن
 
دهستان:
دهستان مهیار، دهستان پیشکوه، دهستان پسکوه، دهستان آفریز، دهستان سده، دهستان کرغند و دهستان نیمبلوک
 
روستاها:
اسفشاد، برکوک، پهنایی، تیگاب، جوزاندر، چلونک، خرواج، دره باز، رومشتیک، سفتوک، شونگان، علی زنگی، قومنجان، کرغند، گوشیک، مهواج، نارگندل، ورنجان و ....
 

جای‌ های دیدنی شهرستان قائنات

 
دژ و حصار چهل دختر
این بنای تاریخی که در فاصله ی ۵.۳ کیلومتری جنوب شرقی و بخش مرکزی قائن قرار گرفته است در لیست آثار ملی ایران به شماره ۱۵۲۷۲ ثبت گردید، اوج این دژ در نزدیکی سمت باختر آن واقع شده است به طوری که از این قسمت همه ی بخش های دژ تحت کنترل و مشهود است. و اما محل قرارگیری این دژ بر بالای یک کوه بزرگ و مساعد سازندگی است که از آن تمامی چشم انداز قائن و دشت در راس دید می باشد.
 
قلعه حسین قائنی
این بنای تاریخی یکی از قلعه های دوران سلجوقیان و همچنین از مقرهای فدایی های اسماعیلیان محسوب می شود، محل قرارگیری این قلعه نیز بر بالای یک کوه است که از طرف شرق و جنوب به کوهستان، از سمت شمال و غرب به دشت قائن منتهی می گردد. و به دلیل وجود نامسطح بودن کوه این بنا نیز متشکل از ۲ قسمت مجزا گردیده که قسمتی به شاهان و اطرافیان آن اختصاص یافته و قسمت دیگر به نظامیان اختصاص یافته بوده است. این قلعه که از دیدنی های شهر قائن و خراسان جنوبی به شمار می رود در نوزدهمین روز ماه اسفند سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران با شماره ی ۴۸۰۳ ثبت گردید.
 
روستای تیغدر
در فاصله چهل کیلومتری سمت جنوب غربی قائن آبادی تیغدر واقع شده که از طرف دشت به آبادی های «قومنجان» و «آفریز» و از طرف کوه به آبادی های «خنجوک» و «رمشتیک» منتهی می گردد. محصولات اصلی تیغدر زعفران، جو، گندم و چغندر است، البته محل رشد و زندگی گیاهانی مانند کلپوره، اسپند، خاکشیر، شوید، شاطره، کنجد، سیاه دانه، نعنا، آویشن و ….نیز می باشد که علاوه بر رفع نیاز خود، می فروشند.
 
روستای باراز
روستاها یکی از تقسیمات کشوری می باشند که با توجه به کوچک بودن، از اهمیت بالایی در صنعت توریسم و آشنایی با تاریخ و گذشتگان دارد؛ دلیل آن را هم می توان غنی بودن از آثار تاریخی و مناظر بکر و زیبا و آب و هوای سالم و پاک دانست، در دهستان قائن – بخش مرکزی شهرستان قائن – خراسان جنوبی یک آبادی یه نام «باراز» وجود دارد که دو فصل دارد؛ در این منطقه تابستان ها هوایی تقریبا مطبوع و ملایم و زمستان هایی سرد و خشک از شما میزبانی می کنند و اما در رابطه با جاذبه های طبیعی و آثار تاریخی آن می توان گفت که در این روستا کوه هایی با اسامی «تنگل دو شاخ»، «قله گرد»، «قله سرخ»، «قله سنگر» وجود دارند، مسیر باراز تا شهر قائن به اندازه ۳۵ کیلومتر آسفالت شده و از سایر تجهیزات مانند آب لوله کشی شده، خانه بهداشت، مدرسه، برق و تلفن، دفتر شورای اسلامی و غیره بهره مند می باشد. اهالی این آبادی به کشاورزی، دامپروری و باغداری مشغول بوده و محصولات کلی و اصلی آن شامل زعفران، حبوبات، آلو بخارا، جو، گندم و بادام و میوه ها می باشد. و اما کاریزهای معروفی که در این منطقه قابل توجه و به تعداد زیاد وجود دارند.
 
روستای ورزگ
در فاصله ۲۵ کیلومتری سمت شمال شرقی قائن واقع در خراسان جنوبی روستایی به نام ورزگ قرار دارد که این نامگذاری ماخوذ از گیاهی با همین اسم، در مجاورت قنات ورزگ کنونی می باشد. گفته می شود در این آبادی مرقد «رایک» واقع شده که از محبوبیت و توجه بالایی برخوردار می باشد.
 
روستای افین
این روستا در فاصله ی ۴۰ کیلومتری شهرستان زیرکوه و ۸۵ کیلومتری در سمت جنوب شرقی قائن واقع شده که  از مرکزهای تاریخی این شهرستان محسوب می شود، این محسوب بودن از دارا بودن ساختار تاریخی، برج ها و حوض ها، مسجد جامع، آسیاب های آبی، مهمانسرا، قلعه اخذ می گردد که تکمیل کننده این زیبایی و شکوه قرار گرفتن در مجاورت درختچه های زرشک در کناره ی بلندی ها می باشد.
 
امامزاده زید النار آفریز
زیدبن موسی شناخته شده با زیدالنار فرزند موسی کاظم (علی السلام) می باشد که مرقد ایشان نیز با نام امامزاده زیدالنار در آبادی آفریز و در فاصله ۶۵ کیلومتری جنوب غربی قائن قرار گرفته است. بر ساس مصالح بکار رفته و معماری آن تاریخچه آن به دوران صفوی می رسد.
 
موزه آب بازار
این آب انبار و یا همان موزه آب که به علت قرارگرفتن در ته کوچه ای که بازار سابق در ان قرار داشت، به «موزه آب بازار» نیز شناخته شده و شهرت دارد، قدمت این آثار تاریخی به دوران تیموریان می رسد. در سال ۱۳۸۶ در طی سفری که هیات دولت برای بار دوم به قائن و بعد از اقدامات بازسازی، به وسیله ی میراث فرهنگی این شهرستان در آب انبار قائن رونمایی گردید.
 
مسجد جامع
این بنای تاریخی دارای قدمتی طولانی و باعظمت می باشد که پس از گذشت ۱۱۰۰ سال هنوز این سازه مرتفع ترین ساختمان شهرستان قائن محسوب می شود، که در کنار دارا بودن بعد معنوی شامل نمایی زیبا و شیک نیز می باشد. وسعت این بنا ۲۴۷۰ متر مربع است.
 
مرقد ابوذجمهر
ابتدای هر سخنی باید بگوییم که این بنا آنقدر زیبا و باشکوه و مغروق در هنر است که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند، این عمارت باشکوه متعلق به بوذرجمهر شاعر و عارف معروف قرن ۴ – ۵ هجری قمری قائن می باشد که در فاصله ی سه کیلومتری و سمت جنوب این شهرستان واقع شده است، البته ساخت آن به قرون ۶ و ۷ باز می گردد که دارای ۴ ایوان بوده و گنبد بر بالای این ایوانها مستقر شده است.
 
غار جوجه
در فاصله ی ۵ کیلومتری روستای خونیک و ۲۵ کیلومتری شهرستان قائن غاری به نام جوجه واقع شده است که جمله جالب ترین غارهای طبیعی این شهرستان محسوب می گردد؛ این غار علاوه زیبایی و جذابیت های بسیار برای گردشگران از نظر تاریخ شناسی برای باستان شناسان بسیار مورد توجه است. ممکن است با شنیدن نام این غار، گمان ببرید این غار همانند جوجه ها کوچک است اما باید بگوییم که این غار تاریخی را می توان از جمله غارهای بزرگ خراسان جنوبی دانست.
 
آسیاب آبی افین
این آسیاب از جاذبه های توریستی و دیدنی استان بیرجند و شهرستان قائن محسوب می شود که در بدو ورود شاهد ساختار  قدیمی آبادی افین خواهید بود، و اما در مورد خود آسیاب می توان گفت که تاریخچه ی آن به دوران صفوی بازمی گردد، همچنین می توان اضافه کرد از میان ۵ آسیاب مجموعه تنها ۱ آسیاب باقی مانده است.
 

افراد مشهور و مشاهیر شهرستان قاین

 
آیت الله سید مرتضی اصفهانی
ایشان در سال 1315 هجری. شمسی در شهر قاین دیده به جهان گشود . تحصیلات خویش را در مدرسه علمیه جعفریه قاین به پایان رسانده سپس عازم نجف اشرف شده و از محضر اساتیدی همچون آیات عظام  شهید ودنی ،شهید صدر و حضرت امام  و آیات اله سبزواری ،آیت الله زنجانی و آیت الله خوئی به فراگیری علوم دینی پرداخته و همزمان به عنوان مدرس مدرسه دارالحکمه  آیت الله  حکیم پذیرفته می شوند.  در سال 1344 همکاری مستمر با رهبر انقلاب را در عراق آغاز نموده وسپسی در شهرهای فسا ،فارسان،قم ،مشهد و قاین به مبارزات سیاسی پرداخته و چندین بار دستگیر وروانه زندان شده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1360 مورد سوء قصد قرار می گیرند . ایشان علاوه بر سرپرستی حوزه علمیه قاین  امام جمعه شهر قاین را عهده دار می باشند . خدمات ارزنده ای در امور مساجد و مدارس علمیه داشته اند و از آثارشان ترجمه و شرح کتاب مغنی اللبیب و تدوین علوم قرآنی و نگارش مقالاتی در مجلات و نشریات و نقدی بر بعضی فتواها می باشد.